EYT düzenlemesinin bilgileri belli oldu. Beklentilere bakılırsa bu ayın ilk Meclis toplantısında gündeme gelecek olan düzenlemenin 15 Ocak’a kadar çıkması ve 1 Şubat’ta da maaşların alınması umut ediliyor.
Emeklilikte Yaşa Takılanlar’ın (EYT) şartları belli oldu. 4A kategorisinde SSK’lılar 5 bin gün prim, erkeklerde 25 ve hanımlarda 20 yıl emek verme süreleri şartını taşıyanlar yaşa bakılmaksızın emekli olabilecekler.
4B-4C kategorisinde Bağ-Kur ve Emekli Sandığı’nda ise prim günü hanımlarda 7 bin 200 gün erkeklerde 9 bin gündü. 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlara 1999 düzenlemesi öncesinin hakları sigortalıya yine sağlanacak.
Düzenlemenin 15 Ocak’ta kanunlaşması umut ediliyor
Meydana getirilen açıklamalara bakılırsa EYT’nin 15 Ocak’a kadar Meclis’ten çıkarak yasalaşması ve hak edenlerin ilk maaşlarını 1 Şubat’ta alması beklentiler dahilinde. Doğal yaşanacak yoğunluk sebebi ile emekliler maaşlarını geç de olsa ilerideki tarihlerde toplu olarak alabilecek.
Başvuranlar emekli olabilecek
EYT’ye müracaat süreci de 2 milyon 250 bin emekli adayının e-Devlet’e girerek müracaat yapmaları ile başlamış olacak.
8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olup öteki şartları hemen hemen tamamlamayan ortalama 3,45 milyon şahıs de belirtilen sigortalılık süresini tamamladıklarında emekli olmayı hat edecek.
EYT’lilerin maaş hesaplaması iyi mi yapılacak
EYT’liler ise emekli maaşı ve tazminat hesaplamalarını merak etmeye başladı. 2023 Ocak zammı ile farkın 42 bin 500 TL’yi aşması umut ediliyor.
Hesaplar 3 dönem üstünden yapılacak
EYT yasası çıktıktan sonrasında yaş şartı dışındaki şartları tamam olanların; mesela primi ve sigortalılık süresi tamam olanların maaş hesapları, öteki tüm emekli aylığı bağlananlar şeklinde, 1999 yılı öncesi, 1999 yılı – 2008 arası ve 2008’den sonraki dönem olmak suretiyle 3 dönem üstünden yapılacak.
Bu 3 dönemdeki hesaplar yapılıp birleştirilerek emeklinin maaşı ortaya çıkacak. Kısacası emekli maaşı hesaplaması yapılırken sigortalılık dönemindeki tüm kazançlar dikkate alınacak.
Her insanın hesabı kendi özelinde çıkartılacak
Kişilerin çalışmış oldukları seneler, aylık kazançları, emek verme süreleri, yaş beklerken ödenen fazla primler ve işe ara verip vermemiş olmaları emekli maaşı hesaplanırken ödenecek tutarı ortaya çıkaracak.
1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınacak
Maaş hesaplanırken ilk olarak 1999 öncesindeki gün ve kazançlar dikkate alınacak ve aylık bağlama oranı ile çarpılacak. Burada çıkan sayı bugüne güncellenecek. Sonrasında 1999 ile 2008 arasındaki dönem için de gene aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılacak.
Gelişme oranı devreye girecek
Burada gelişme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise gene değişik bir aylık bağlama oranı ve gelişme hızının yüzde 30’u alınacak. Bundan önceki senenin enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemesinde kullanılacak. Böylece bu 3 hesap toplanarak emekli maaşı oluşturulacak.
Kimler yüksek emekli maaşı alacak
EYT’ye doğal olarak olanlar da temelde tüm emekliliğe hak kazanmışlar şeklinde prim gün sayısının oldukça olmasına bağlı olarak değil SGK’ya bildirilen prime esas kazanca bakılırsa maaş alacak. Şu demek oluyor ki brüt maaşı yüksek olanlar daha çok emekli maaşı alacak.
Maaşı asgari ücretten gösterilenlerin emekli maaşı da düşük olacak
Tüm emek verme yaşamı asgari ücret üstünden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar ehemmiyet kazanıyor.
Son yıllara bakılmayacak
Şu demek oluyor ki son seneler değil ilk emek verme hayatınızdan bu güne kadar tüm kazançlarınıza bakılıyor.
Ek olarak 3 döneme ilişkin değişik “Aylık Bağlama Oranları” ve güncelleme katsayılarıyla sebebiyle; bu oranların yüksek olduğu dönemlerde primi daha çok olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak.
En düşük maaş asgari ücret oranı uygulandığında en düşük emekli aylığı 5 bin TL’yi geçecek
En düşük emekli maaşı Temmuz döneminde 3 bin 500 TL idi. Bu rakamın belirlendiği tarihteki asgari tutara oranı yüzde 63,63 olmuştu. 2023 senesinde asgari ücret 8 bin 500 TL olarak belirlendi. Buna bakılırsa yüzde 63,63 oranı kullanılırsa düşük emekli maaşı 5 bin 409 TL olacak. Şu demek oluyor ki EYT ile emekli olacak gerçek sahibi en düşük 5 bin 400 TL civarında bir ücret alacak.
EYT’lilerin tazminat hakkı var
EYT yasası ile emekli olacakların merak etmiş olduğu konulardan bir diğeri maaş haricinde tazminat hesabı oldu. EYT yasasının yürürlüğe girmesi sonrası emeklilik başvurusu için karar aldıklarında tazminat hakları da doğacak.
Emeklilik sebebiyle çekilme edenlerin durumu ne olacak
Mevzuata bakılırsa kıdem tazminatı alabilmek için ilk olarak son işyerinde minimum 1 yıl çalışmış olmak; işten kendi talep ve kusuru haricinde çıkartılma şartı da bulunuyor. İstifa edenler kıdem tazminatı alamıyor. Sadece bunun emeklilikbu mevzuda bir kural dışı. Emeklilik sebebiyle çekilme edenler tazminatı hak ediyorlar.
Burada işçinin suç duyurusu tazminatı hakkı bulunmazken kıdem tazminatı ödemesi yapılıyor.
Son brüt maaş tazminat için direkt belirleyici
Kıdem tazminatı son brüt maaş üstünden çalışılan sürenin tamamına bakılırsa hesaplanıyor. Burada her yıl ocak ve temmuz aylarında belirlenen işgören zam oranı bununla birlikte kıdem tazminatı tavanına da meydana getirilen zammı belirliyor.
Temmuz zammı sonrası kıdem tazminat tavanı 15 bin 371 TL oldu
Temmuz işgören zammı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15 bin 371 TL oldu. Bu tavan ocak tekrardan yükselecek. Ocak 2023’te memurlar için belirlenen toplu sözleşme zammı yüzde 8. Bunun üstüne Temmuz dönemindeki toplu sözleşme zammı üstündeki enflasyon farkı da eklendikten sonra yeni zam oranı belirlenecek.
Kıdem tazminatı için yalnız damga vergisi var
Yasalara bakılırsa kıdem tazminatından yalnız damga vergisi alınabiliyor. Hak sahibine kıdem tazminatı tek seferde ve nakit olarak banka kanalıyla ödeniyor.
Tazminat hesabı giydirilmiş ücret ile yapılıyor
Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaş dikkate alınıyor. Sadece brüt maaş hesabına yalnız kazanç değil yıl içindeki ödemeler katılıyor. Buna giydirilmiş brüt ücret deniliyor. Bu ücret belirlenirken tertipli olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai şeklinde değişken ödemeler brüt tutara eklenmiyor sadece ikramiye, yiyecek parası, giyim parası, vazife tazminatı, kasa tazminatı şeklinde tertipli ödemeler brüt tutara eklendikten sonra prime esas kazancı artırıyor.
2023 yılı asgari ücret tablosu
- Brüt asgari ücret 10 bin 8 TL
- SGK primi yüzde 14 – 1.401 TL
- İşsizlik sigortası primi yüzde 1.100 TL
- Kesintiler toplamı 1.501 TL
- Net asgari ücret 8 bin 506 TL
Brüt maaşı 10 bin 8 TL olan bir işçiye her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayıldığında, buişçinin brüt tutarı şu şekilde hesaplanıyor:
- Brüt ücret: 10 bin 8 TL
- Brüt ikramiye: 20 bin 16 TL
- Tutara eklenecek aylık ikramiye: 20 bin 16 / 12= 1.668 TL
- Giydirilmiş brüt ücret: 11 bin 676 TL
Bu hesaba bakılırsa işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 10 bin 8 TL’den değil 11 bin 676 TL üstünden hesaplanacak.
Tazminat hesabı yıl, ay, gün olarak yapılıyor
Tazminat hesaplanırken işçinin çalmış olduğu tüm zamanlar yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Asgari ücret üstünden işçinin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış bulunduğunu varsayıldığında.
- Giydirilmiş brüt ücret: 11 bin 676 TL
- 10 senelik tazminat: 116 bin 760 TL
- 5 aylık tazminat: (11 bin 676 / 12) x 5 = 4 bin 865 TL
- 15 günlük tazminat : (11 bin 676 / 360) x 15 = 486,5 TL
- Toplam tazminat: 122 bin 111,5 TL
2022 asgari ücret ile tazminat hesabı
Örnek işçi üstünden 2022 asgari ücret ile tazminat hesabını yapıldığında; Temmuz zammı sonrası 2022 asgari ücret net 5 bin 500,35 TL, brüt 6 bin 471 TL olarak uygulandı.
- 2022 brüt asgari ücret: 6 bin 471 TL
- Brüt ikramiye: 12 bin 942 TL
- Tutara eklenecek aylık ikramiye: 12 bin 942 / 12 = 1.078,5 TL
- Giydirilmiş brüt ücret: 7 bin 579,5 TL
Bu hesaba bakılırsa işçinin tazminatı brüt asgari ücret olan 6 bin 471 TL’den değil 7 bin 579,5 TL üstünden hesaplanacaktı. Bu azca önceki örnekteki şeklinde 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış bulunduğunu varsayıldığında:
- Giydirilmiş brüt ücret: 7 bin 579,5 TL
- 10 senelik tazminat: 75 bin 975 TL
- 5 aylık tazminat: (7 bin 579,5 / 12) x 5 = 3 bin 158,12 TL
- 15 günlük tazminat: (7 bin 579,5 / 360) x 15 = 315,81 TL
- Toplam tazminat: 79 bin 448,93 TL
Ocak zammı ile tazminat farkı hesabı 42 bin 500 TL’yi aştı
2023 ve 2022 asgari ücretleri kullanarak yaptığımız bu hesaplamalara bakılırsa asgari ücret üstünden maaş alan 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış bir işçi yeni yılda emeklilik başvurusu yapmış olup işinden ayrılırsa 42 bin 663 TL daha çok tazminat elde edecek.
4A kategorisinde SSK’lıların
